فنل چیست؟

فنل (فنول) ، یک ترکیب آلی با خاصیت آروماتیک است که با یک گروه هیدروکسیل متصل به یک اتم کربن که بخشی از یک حلقه معطر است مشخص می شود فرمول شیمیایی این ماده  C_۶H_۵OH می باشد.

 این ماده با ظاهری به شکل  کریستال های جامد درخشان، با مزه ای تقریباً شیرین است.

نام های متداول فنل

•  فنیلیک اسید
•  کربولیک اسید
• هیدروکسی بنزن
• فنیک اسید

فنول ها شبیه الکل ها هستند اما پیوندهای هیدروژنی قوی تری تشکیل می دهند. بنابراین، آنها نسبت به الکل ها در آب حل می شوند و نقطه جوش بالاتری دارند. فنل ها یا به صورت مایعات بی رنگ یا جامدات سفید در دمای اتاق وجود دارند و ممکن است بسیار سمی و سوزاننده باشند.

کاربردهای مهم فنل

فنل در محصولات آرایشی و دهانشویه ها

فنل ها به طور گسترده در محصولات خانگی و به عنوان واسطه برای سنتز صنعتی استفاده می شوند.

به عنوان مثال، خود فنول (در غلظت های پایین) به عنوان یک ضد عفونی کننده در پاک کننده های خانگی و در دهان شویه ها استفاده می شود.

فنول ممکن است اولین ضد عفونی کننده جراحی بوده باشد. در سال 1865 جراح بریتانیایی جوزف لیستر از این ماده به عنوان یک ضد عفونی کننده برای استریل کردن جراحی استفاده کرد.

با استفاده از فنول به این روش، میزان مرگ و میر ناشی از قطع عضو جراحی از 45 به 15 درصد در بخش لیستر کاهش یافت.

با این حال، فنل کاملاً سمی است و محلول های غلیظ آن باعث سوختگی شدید اما بدون درد در پوست و غشاهای مخاطی می شوند.

فنول به عنوان ماده اولیه در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی از جمله رنگ مو،محصولات مراقبت از پوست و مو استفاده می شود.

در صنعت، از فنل به عنوان ماده اولیه برای ساخت پلاستیک، مواد منفجره مانند اسید پیکریک و داروهایی مانند آسپرین استفاده می شود.

فنل هیدروکینون رایج جزء سازنده محلول های عکاسی است که کریستال های برمید نقره در معرض نور را به نقره فلزی سیاه کاهش می دهد.

سایر فنول‌های جایگزین در صنعت رنگ‌سازی برای ساختن رنگ‌های آزو استفاده می‌شوند. مخلوط فنل ها (به ویژه کرزول ها) به عنوان اجزای سازنده در نگهدارنده های چوب مانند کرئوزوت استفاده می شود.

عوارض جانبی و خطرات قرار گرفتن در معرض فنل

این ماده در کنار کاربردهای بسیاری که دارد ممکن است عوارضی هم به همراه داشته باشد از جمله :

• تحریک چشم
• بینی
• پوست
• گلو
• تحریک سیستم عصبی
•  ضعف
• کاهش وزن
• خستگی  و درد عضلانی